Προσεγγίζοντας την ποίηση στο δημοτικό σχολείο
«Πολλοί πιστεύουν πως η ποίηση δεν είναι για παιδιά. Λάθος. Η ποίηση είναι η μαγική ουσία που βγαίνει από τις καλές τέχνες. Και κανένας δεν είναι ικανός όσο το παιδί να δεχτεί το θαύμα της ζωής. Γιατί μέσα στο παιδί δεν ξεθώριασε ακόμα το γοητευτικό μυστήριο μέσα από το οποίο προήλθε. Και η ποίηση, αυτό είναι: η γλώσσα του θαύματος της ζωής».
Στρατής Μυριβήλης
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την ποίηση πριν ακόμα έρθουν στο σχολείο και πριν μάθουν ανάγνωση και γραφή. Η πρώτη γνωριμία τους ξεκινά με τα νανουρίσματα που ακούν από τη μαμά και τη γιαγιά τους. Όλα σχεδόν έχουν έμφυτη την αγάπη για τα ποιήματα, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουν το νόημά τους. Γοητεύονται και χαίρονται με το ρυθμό, τις ομοιοκαταληξίες και τη μουσικότητα των στίχων. Με την ποίηση απελευθερώνεται η φαντασία τους, συνδέονται με το άμεσο περιβάλλον, πλουτίζουν τον εσωτερικό τους κόσμο, και βοηθούνται στη γλωσσική τους ανάπτυξη και τη δημιουργική έκφραση .
Η διδακτική προσέγγιση του ποιήματος είναι μια ιδιαίτερη διδακτική δραστηριότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η μύηση του μι¬κρού μαθητή στον ποιητικό λόγο πρέπει να έχει ιδιαίτερη θέση γιατί ο έντεχνος λόγος είναι μέσο γλωσσικής αγωγής.
Αρχικός στόχος είναι η εξοικείωση με το ρυθμό και με τα παιγνίδια της γλώσσας, που προκαλούν έκπληξη κι ευχαρίστηση και στη συνέχεια όσο προχωρούν οι τάξεις, η εξοικείωση με τις δυνατότητες της γλώσσας που μπορεί να καταγράφει, με την αρωγή της φαντασίας, τις σκέψεις και τα συναισθήματα.
Με τη διδακτική προσέγγιση του ποιήματος επιτυγχάνεται οι μαθητές:
Nα καλλιεργήσουν την αγάπη για την ποίηση και το τραγούδι.
Να κατανοήσουν το ρυθμό και τη μουσικότητα της «ποιητικής γλώσσας» και το ρυθμό της.
Να αρχίσουν να εξοικειώνονται με βασικά στοιχεία των ποιητικών μορφών (στίχος, ρυθμός, μέτρο, ομοιοκαταληξία κτλ.).
Να εξοικειωθούν με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας.
Να εξοικειωθούν με διαφορετικά είδη ποίησης (αφηγηματικής, λυρικής, για παιδιά, για ενηλίκους, σοβαρής, σκωπτικής).
Να αρχίσουν να κατανοούν την πολυσημία του ποιητικού λόγου.
Να απομυθοποιήσουν τη ‘δυσκολία’ της ποίησης.
Να νιώσουν ευχαρίστηση και χαρά.
Παρακάτω δίνεται σύντομη περιγραφή από δύο διδακτικές προσεγγίσεις ποιημάτων που έγιναν με αφορμή κάποια κείμενα του βιβλίου της γλώσσας αλλά και γεγονότα της σχολικής ζωής.
Γας ομφαλός
Στο βιβλίο μαθητή της Γλώσσας της Στ΄ τάξης του Δημ. Σχολείου, στην ενότητα «Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα», στο κεφάλαιο «Δύο μέρες στο βουνό», και στη δραστηριότητα «διοργάνωση εκπαιδευτικής εκδρομής στους Δελφούς» προσεγγίστηκε το ποίημα της Κικής Δημουλά «Γας ομφαλός».
Στόχος ήταν να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τον ιδιότυπο, αυθεντικό και λυρικό λόγο της ποιήτριας.
Ο τίτλος «Γας ομφαλός» παραπέμπει στον ιερό χώρο των Δελφών. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας άφησε δυο αετούς να πετάξουν από τα πέρατα της γης και αυτοί συναντήθηκαν πετώντας πάνω από τους Δελφούς. Αυτό σήμαινε ότι εκεί βρισκόταν το κέντρο της Γης.
Σ΄ αυτόν τον ιερό χώρο, η ποιήτρια επιχειρεί μια μοναχική περιήγηση.
Σε πρώτο επίπεδο οι μαθητές παρακολούθησαν στιγμιότυπα από μια αρχαιολογική περιήγηση στον ιερό χώρο των Δελφών και σε δεύτερο επίπεδο την ποιήτρια που έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τα ίχνη που άφησε ο χρόνος πάνω στα πράγματα.
Στη συνέχεια κι επειδή το ποίημα περιείχε πολλές δύσκολες λέξεις και φράσεις, προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν το περιεχόμενό του, δόθηκε φύλλο εργασίας με καταγεγραμμένο μικρό βιογραφικό της ποιήτριας, γλωσσάρι με την ερμηνεία λέξεων και φράσεων και βασικές ερωτήσεις κατανόησης.
Με δεδομένο τον μεγάλο βαθμό δυσκολίας του ποιήματος δεν έγινε μεγάλη εμβάθυνση στο περιεχόμενο αλλά κυρίως εστίαση στις εικόνες που αναδύονται και που συνιστούν το φυσικό τοπίο του ιερού χώρου των Δελφών και στη χρήση των εκφραστικών μέσων, στις μεταφορές, στις προσωποποιήσεις και στα σχήματα αντίθεσης.
Κυρίως η επαφή με το ποίημα ήτανε βιωματική και αισθητική κι όχι σχολαστική ανάλυση. Το ίδιο το ποίημα έδωσε τα στοιχεία που οδήγησαν εκπαιδευτικό και μαθητές σε ένα ταξίδι με το κείμενο.
Η ποδηλάτισσα
Με αφορμή την ευρωπαϊκή εβδομάδα κινητικότητας (Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο) και στο πλαίσιο της φιλαναγνωσίας επιλέχθηκε η προσέγγιση του ποιήματος του Οδυσσέα Ελύτη «Η ποδηλάτισσα».
Χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο με τον ίδιο τίτλο από τη σειρά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ εικονογραφημένο από τους Ελένη και Δημήτρη Καλοκύρη.
Στόχος ήταν να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τη νεωτερική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και να εντυπωθούν στη μνήμη τους αποσπάσματα του ποιήματος. Επιπλέον να κατανοήσουν το ποίημα μέσα από την ανάλυση ασυνήθιστων φράσεων και να επισημάνουν τα ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής. Τέλος να το συνδέσουν με τη φιλική προς το περιβάλλον μετακίνηση στην πόλη.
Διδακτική προσέγγιση
Με την αναφορά στον τίτλο του ποιήματος ζητήθηκε από τους μαθητές να καταθέσουν στην τάξη προσωπικές εμπειρίες και εικόνες σχετικές με το ποδήλατο.
Αμέσως μετά ακολούθησε απαγγελία του ποιήματος, πριν δοθεί το βιβλίο που το περιείχε κι έγινε έλεγχος του πρώτου βαθμού κατανόησης.
Κατόπιν οι μαθητές αφού διάβασαν μέσα από το βιβλίο σιωπηρά το ποίημα, αναζήτησαν μορφολογικά στοιχεία κι εκφραστικά μέσα κι επιχείρησαν να κατανοήσουν το περιεχόμενο. Η εκπαιδευτικός μέσα από ερωτήσεις κατάλληλες βοήθησε στην κατανόηση των δύσκολων φράσεων.
Στη συνέχεια κι αφού ήδη είχε ολοκληρωθεί η ανάλυση του ποιήματος, οι μαθητές άκουσαν το ποίημα μελοποιημένο από τον Μιχάλη Τρανουδάκη και τραγουδισμένο από την Αφροδίτη Μάνου.
Μετά τη μουσική ακρόαση κι αφού είχε δημιουργηθεί η κατάλληλη συναισθηματική ατμόσφαιρα, ζωγράφισαν σε ομάδες σκηνές που φαντάστηκαν καθώς άκουγαν το ποίημα.
Στην ώρα της Μουσικής διδάχθηκαν το μελοποιημένο ποίημα με τη συνοδεία πιάνου και την επόμενη ημέρα το παρουσίασαν στην εκδήλωση του σχολείου για την Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο.
Στ΄ τάξη
2ο Δημοτικό Σχολείο Σκύδρας
Εκπαιδευτικός: Χατζή Αναστασία
«Πολλοί πιστεύουν πως η ποίηση δεν είναι για παιδιά. Λάθος. Η ποίηση είναι η μαγική ουσία που βγαίνει από τις καλές τέχνες. Και κανένας δεν είναι ικανός όσο το παιδί να δεχτεί το θαύμα της ζωής. Γιατί μέσα στο παιδί δεν ξεθώριασε ακόμα το γοητευτικό μυστήριο μέσα από το οποίο προήλθε. Και η ποίηση, αυτό είναι: η γλώσσα του θαύματος της ζωής».
Στρατής Μυριβήλης
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την ποίηση πριν ακόμα έρθουν στο σχολείο και πριν μάθουν ανάγνωση και γραφή. Η πρώτη γνωριμία τους ξεκινά με τα νανουρίσματα που ακούν από τη μαμά και τη γιαγιά τους. Όλα σχεδόν έχουν έμφυτη την αγάπη για τα ποιήματα, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουν το νόημά τους. Γοητεύονται και χαίρονται με το ρυθμό, τις ομοιοκαταληξίες και τη μουσικότητα των στίχων. Με την ποίηση απελευθερώνεται η φαντασία τους, συνδέονται με το άμεσο περιβάλλον, πλουτίζουν τον εσωτερικό τους κόσμο, και βοηθούνται στη γλωσσική τους ανάπτυξη και τη δημιουργική έκφραση .
Η διδακτική προσέγγιση του ποιήματος είναι μια ιδιαίτερη διδακτική δραστηριότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η μύηση του μι¬κρού μαθητή στον ποιητικό λόγο πρέπει να έχει ιδιαίτερη θέση γιατί ο έντεχνος λόγος είναι μέσο γλωσσικής αγωγής.
Αρχικός στόχος είναι η εξοικείωση με το ρυθμό και με τα παιγνίδια της γλώσσας, που προκαλούν έκπληξη κι ευχαρίστηση και στη συνέχεια όσο προχωρούν οι τάξεις, η εξοικείωση με τις δυνατότητες της γλώσσας που μπορεί να καταγράφει, με την αρωγή της φαντασίας, τις σκέψεις και τα συναισθήματα.
Με τη διδακτική προσέγγιση του ποιήματος επιτυγχάνεται οι μαθητές:
Nα καλλιεργήσουν την αγάπη για την ποίηση και το τραγούδι.
Να κατανοήσουν το ρυθμό και τη μουσικότητα της «ποιητικής γλώσσας» και το ρυθμό της.
Να αρχίσουν να εξοικειώνονται με βασικά στοιχεία των ποιητικών μορφών (στίχος, ρυθμός, μέτρο, ομοιοκαταληξία κτλ.).
Να εξοικειωθούν με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας.
Να εξοικειωθούν με διαφορετικά είδη ποίησης (αφηγηματικής, λυρικής, για παιδιά, για ενηλίκους, σοβαρής, σκωπτικής).
Να αρχίσουν να κατανοούν την πολυσημία του ποιητικού λόγου.
Να απομυθοποιήσουν τη ‘δυσκολία’ της ποίησης.
Να νιώσουν ευχαρίστηση και χαρά.
Παρακάτω δίνεται σύντομη περιγραφή από δύο διδακτικές προσεγγίσεις ποιημάτων που έγιναν με αφορμή κάποια κείμενα του βιβλίου της γλώσσας αλλά και γεγονότα της σχολικής ζωής.
Γας ομφαλός
Στο βιβλίο μαθητή της Γλώσσας της Στ΄ τάξης του Δημ. Σχολείου, στην ενότητα «Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα», στο κεφάλαιο «Δύο μέρες στο βουνό», και στη δραστηριότητα «διοργάνωση εκπαιδευτικής εκδρομής στους Δελφούς» προσεγγίστηκε το ποίημα της Κικής Δημουλά «Γας ομφαλός».
Στόχος ήταν να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τον ιδιότυπο, αυθεντικό και λυρικό λόγο της ποιήτριας.
Ο τίτλος «Γας ομφαλός» παραπέμπει στον ιερό χώρο των Δελφών. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας άφησε δυο αετούς να πετάξουν από τα πέρατα της γης και αυτοί συναντήθηκαν πετώντας πάνω από τους Δελφούς. Αυτό σήμαινε ότι εκεί βρισκόταν το κέντρο της Γης.
Σ΄ αυτόν τον ιερό χώρο, η ποιήτρια επιχειρεί μια μοναχική περιήγηση.
Σε πρώτο επίπεδο οι μαθητές παρακολούθησαν στιγμιότυπα από μια αρχαιολογική περιήγηση στον ιερό χώρο των Δελφών και σε δεύτερο επίπεδο την ποιήτρια που έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τα ίχνη που άφησε ο χρόνος πάνω στα πράγματα.
Στη συνέχεια κι επειδή το ποίημα περιείχε πολλές δύσκολες λέξεις και φράσεις, προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν το περιεχόμενό του, δόθηκε φύλλο εργασίας με καταγεγραμμένο μικρό βιογραφικό της ποιήτριας, γλωσσάρι με την ερμηνεία λέξεων και φράσεων και βασικές ερωτήσεις κατανόησης.
Με δεδομένο τον μεγάλο βαθμό δυσκολίας του ποιήματος δεν έγινε μεγάλη εμβάθυνση στο περιεχόμενο αλλά κυρίως εστίαση στις εικόνες που αναδύονται και που συνιστούν το φυσικό τοπίο του ιερού χώρου των Δελφών και στη χρήση των εκφραστικών μέσων, στις μεταφορές, στις προσωποποιήσεις και στα σχήματα αντίθεσης.
Κυρίως η επαφή με το ποίημα ήτανε βιωματική και αισθητική κι όχι σχολαστική ανάλυση. Το ίδιο το ποίημα έδωσε τα στοιχεία που οδήγησαν εκπαιδευτικό και μαθητές σε ένα ταξίδι με το κείμενο.
Η ποδηλάτισσα
Με αφορμή την ευρωπαϊκή εβδομάδα κινητικότητας (Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο) και στο πλαίσιο της φιλαναγνωσίας επιλέχθηκε η προσέγγιση του ποιήματος του Οδυσσέα Ελύτη «Η ποδηλάτισσα».
Χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο με τον ίδιο τίτλο από τη σειρά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ εικονογραφημένο από τους Ελένη και Δημήτρη Καλοκύρη.
Στόχος ήταν να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τη νεωτερική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και να εντυπωθούν στη μνήμη τους αποσπάσματα του ποιήματος. Επιπλέον να κατανοήσουν το ποίημα μέσα από την ανάλυση ασυνήθιστων φράσεων και να επισημάνουν τα ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής. Τέλος να το συνδέσουν με τη φιλική προς το περιβάλλον μετακίνηση στην πόλη.
Διδακτική προσέγγιση
Με την αναφορά στον τίτλο του ποιήματος ζητήθηκε από τους μαθητές να καταθέσουν στην τάξη προσωπικές εμπειρίες και εικόνες σχετικές με το ποδήλατο.
Αμέσως μετά ακολούθησε απαγγελία του ποιήματος, πριν δοθεί το βιβλίο που το περιείχε κι έγινε έλεγχος του πρώτου βαθμού κατανόησης.
Κατόπιν οι μαθητές αφού διάβασαν μέσα από το βιβλίο σιωπηρά το ποίημα, αναζήτησαν μορφολογικά στοιχεία κι εκφραστικά μέσα κι επιχείρησαν να κατανοήσουν το περιεχόμενο. Η εκπαιδευτικός μέσα από ερωτήσεις κατάλληλες βοήθησε στην κατανόηση των δύσκολων φράσεων.
Στη συνέχεια κι αφού ήδη είχε ολοκληρωθεί η ανάλυση του ποιήματος, οι μαθητές άκουσαν το ποίημα μελοποιημένο από τον Μιχάλη Τρανουδάκη και τραγουδισμένο από την Αφροδίτη Μάνου.
Μετά τη μουσική ακρόαση κι αφού είχε δημιουργηθεί η κατάλληλη συναισθηματική ατμόσφαιρα, ζωγράφισαν σε ομάδες σκηνές που φαντάστηκαν καθώς άκουγαν το ποίημα.
Στην ώρα της Μουσικής διδάχθηκαν το μελοποιημένο ποίημα με τη συνοδεία πιάνου και την επόμενη ημέρα το παρουσίασαν στην εκδήλωση του σχολείου για την Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο.
Στ΄ τάξη
2ο Δημοτικό Σχολείο Σκύδρας
Εκπαιδευτικός: Χατζή Αναστασία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου